Kolonoskopia
Informacje ogólne
Kolonoskopia
to badanie pozwalające zbadać jelito grube poprzez wprowadzenie do odbytu giętkiego przewodu o grubości palca wskazującego, zakończonego
kamerą. Jego długość sięga od 130 do 200 cm. Aby umożliwić dokładną obserwację jelita grubego, trzeba czasami rozciągnąć jego ściany
niewielką ilością wpompowanego powietrza. Pozwala ono na uwidocznienie światła jelita grubego oraz ewentualnych patologicznych zmian.
Ilość powietrza zależy między innymi od stopnia oczyszczenia jelita.
Jak wygląda kolonoskop - narzędzie do wykonywania kolonoskopii
Kolonoskop składa się z elastycznej rurki o długości około 130–200 cm, zakończonej z jednej strony kamerą i źródłem światła, a z drugiej -
manipulatorem. Wewnątrz znajduje się kanał do wprowadzania dodatkowych narzędzi, którymi można pobrać wycinki do badań albo wykonać drobne
zabiegi. Końcówkę kolonoskopu można odchylać w dowolnym kierunku, co ułatwia oglądanie ścianek okrężnicy i umożliwia łagodne wprowadzanie
instrumentu, który musi pokonać cztery zakręty, mające 90 i więcej stopni. Rozwój techniki światłowodowej i medycznej sprawił, że współczesne
kolonoskopy – w porównaniu z modelami używanymi 10–15 lat temu – mają mniejszą średnicę, są bardziej elastyczne i dają obraz lepszej jakości.
Dla pacjenta oznacza to krótsze i mniej uciążliwe badanie, a dla lekarza większy komfort pracy i pewniejszą diagnozę.
Przebieg badania kolonoskopowego
Pacjent układa się na lewym boku, z nogami zgiętymi w kolanach i przysuniętymi do brzucha, może zajść potrzeba kilkakrotnej zmiany pozycji.
Lekarz ustawia się za pacjentem, aby móc swobodnie manipulować kolonoskopem i obserwować obraz na monitorze. Badanie może być zarejestrowane
na płycie DVD, co ułatwia ewentualne konsultacje. O ile warunki techniczne na to pozwalają, pacjent może obserwować przebieg badania. Opróżnione
jelito jest zapadnięte, jego ścianki przywierają do siebie. Żeby ułatwić manipulowanie kolonoskopem i umożliwić oglądanie wnętrza jelita, trzeba
je rozsunąć, wprowadzając do jelita gaz pod niewielkim ciśnieniem. Nadmiar gazu uchodzi na zewnątrz i pacjent nie powinien temu przeciwdziałać.
Czy kolonoskopia boli?
Może się okazać, że trzeba pobrać wycinki tkanek do dalszych badań albo usunąć polip. Służy do tego sonda, zakończona niewielkimi szczypcami,
pętlą lub innym narzędziem, wprowadzana przez kanał w kolonoskopie. Te czynności nie sprawiają bólu: wnętrze jelita nie jest unerwione czuciowo,
dlatego drobne zabiegi nie wymagają znieczulenia.
Jak długo trwa kolonoskopia?
Tempo badania bywa różne. Jeśli lekarz dostrzeże coś, co wymaga dokładniejszego sprawdzenia, zapewne zatrzyma się na dłuższą chwilę.
Pobranie wycinków albo usunięcie polipów nieznacznie wydłuża badanie. Zazwyczaj pacjent spędza na stole od kilkunastu do kilkudziesięciu minut.
Lekarz na pewno wiele razy zapyta o samopoczucie. Jeśli badanie jest bolesne albo uciążliwe, trzeba o tym otwarcie powiedzieć. Badający postara
się pomóc, a w ostateczności przerwie badanie (co nie oznacza, że natychmiast wycofa kolonoskop). Jeśli akurat wykonuje jakiś zabieg na ścianie
jelita, najpierw musi go bezpiecznie dokończyć. Najczęściej pacjenci dobrze znoszą kolonoskopię, opisując ją jako „niezbyt przyjemną, ale do zniesienia”.
Znieczulenie podczas kolonoskopii
Kolonoskopię można wykonać bez znieczulenia lub w znieczuleniu tzw. nowoczesnej sedacji dożylnej, która jest bezpieczna, znosi ból i niepokój chorego,
zwłaszcza u chorych z obciążającymi chorobami innych narządów. Decyzję o znieczuleniu podejmuje pacjent i lekarz.
Zalecenia po kolonoskopii
Po kolonoskopii należy chwilę odpocząć w gabinecie lub poczekalni. Gazy wprowadzone do okrężnicy podczas badania muszą się wydostać na zewnątrz,
nie należy ich wstrzymywać. Pacjent powinien zapewnić sobie bezpieczny powrót do domu i co najmniej kilka godzin wypoczynku. Zazwyczaj jeszcze tego
samego dnia można powrócić do normalnej aktywności.
Powikłania po kolonoskopii
Po badaniu może utrzymywać się ból o różnym nasileniu, jednak ustępuje on całkowicie po kilku lub kilkunastu godzinach. Bardzo rzadko dochodzi do
poważniejszych komplikacji, wymagających interwencji chirurgicznej: - obfitego krwawienia, - przebicia ściany jelita.
Wskazania do kolonoskopii
Poza badaniami profilaktycznymi, wskazania do kolonoskopii to:
- dane kliniczne sugerujące chorobę zapalną jelit, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, chorobę Leśniowskiego-Crohna, a u starszych, zwłaszcza kobiet,
podejrzenie mikroskopowego zapalenia jelit,
- - nagła zmiana rytmu wypróżnień w ostatnich kilku miesiącach, zaparcia lub przedłużająca się biegunka niejasnego pochodzenia, domieszki w stolcu
(zwłaszcza obecność krwi),
- szeroko pojęte niedokrwistości niedoborowe,
- cechy kliniczne krwawienia z przewodu pokarmowego,
- zespoły zaburzeń wchłaniania,
- nagła i nieuzasadniona utrata masy ciała,
- podejrzenie ciała obcego,
- diagnostyka różnicowa chorób jamy brzusznej, w tym zespołu jelita nadwrażliwego.
Wskazania terapeutyczne do kolonoskopii - wykonanie drobnych zabiegów z użyciem narzędzi endoskopowych:
- polipektomia,
- hamowanie krwawienia z nieprawidłowych struktur (guzy, owrzodzenia, malformacje naczyniowe),
- dekompresja zaostrzenia colitis ulcerosa (pod postacią megacolon toxicum),
- usuwanie ciał obcych,
- poszerzanie zwężeń w obrębie dolnego odcinka przewodu pokarmowego (zwężenia takie powstawać mogą na przykład po operacjach na jelicie grubym).
Kolonoskopia a rak jelita grubego
Kolonoskopię powinno się wykonywać w ramach badań profilaktycznych w kierunku wczesnego wykrywania raka jelita grubego i
zmian przedrakowych w postaci gruczolaków (polipów). Dotyczy to wszystkich bezobjawowych pacjentów po 50. roku życia z/lub
bez wywiadu raka jelita grubego w rodzinie. W rodzinach z wywiadem raka jelita grubego badanie profilaktyczne powinno się
przeprowadzić o 10 lat wcześniej niż najwcześniejsze wystąpienie raka w rodzinie. Np. gdy ojciec miał 48 lat, dzieci wykonują
badanie w wieku 38 lat. Kolonoskopia połączona z endoskopową polipektomią jest najskuteczniejszą metodą zmniejszającą zapadalność
na raka jelita grubego.